TS UE wydał bardzo ciekawe orzeczenie, z którego jednoznacznie wynika, że każdy użytkownik ma prawo do odsprzedaży swojego egzemplarza programu, a zakaz takiej odsprzedaży jest niezgodny z prawem UE – wyrok TSUE C-128.

Wyrok jest o tyle ciekawy, że uwzględnia również programy komputerowe zakupione i ściągnięte bezpośrednio z Internetu.

Stan faktyczny sprawy C-128/11

Spółka Oracle jest wiodącym producentem oprogramowania, do którego posiada wyłączne prawa autroskie. Oracle daje możliwość swoim klientom pobieranie oprogramowania bezpośrednio z internetu (oprogramowanie klient-serwer). Prawo korzystania z nich obejmuje uprawnienie do trwałego przechowywania oprogramowania na serwerze i udostępnienia tego oprogramowania określonej liczbie użytkowników przez wprowadzenie go do pamięci głównej ich komputerów biurowych. Ze strony można także pobrać aktualizacje do programów.
Umowy licencyjne zawierane przez Oracle zawierają pod tytułem „Przyznanie prawa” następujące postanowienie:

W ramach płatności za usługi uzyskują Państwo, wyłącznie do celów własnej działalności gospodarczej, bezterminowe, niewyłączne, nieprzenaszalne i wolne od opłat prawo korzystania z wszystkich produktów i usług Oracle udostępnionych Państwu na podstawie niniejszej umowy.

Klienci UsedSoft, którzy nie są posiadaczami oprogramowania Oracle, pobierają je, po nabyciu „używanej” licencji, bezpośrednio ze strony internetowej Oracle. Klienci, którzy są już posiadaczami oprogramowania i dokupują licencje dla dodatkowych użytkowników, pobierają oprogramowanie do pamięci komputerów biurowych tych użytkowników.
Oracle wytoczyła UsedSoft powództwo mające na celu powstrzymanie tych praktyk, które zostało uwzględnione zgodnie z żądaniami pozwu. Apelacja wniesiona przez UsedSoft przeciwko temu orzeczeniu została oddalona, w następstwie czego spółka ta wniosła kasację do niemieckiego Sądu Najwyższego.

Pytanie Prejudycjalne

Niemiecki SN postanowił zwrócić się do TS UE z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

1) Czy ten, kto może powołać się na wyczerpanie prawa do [rozpowszechniania] kopii programu komputerowego, jest „uprawnionym nabywcą” w rozumieniu dyrektywy art. 5 ust. 1 dyrektywy 2009/24 […]?

2) W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze: czy prawo do [rozpowszechniania] kopii programu komputerowego wyczerpuje zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 […] sporządzenie przez nabywcę kopii poprzez [pobranie] programu z Internetu na nośnik danych za zgodą uprawnionego?

3) W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej również na pytanie drugie: czy również ten, kto nabył »używaną« licencję na oprogramowanie, może w odniesieniu do sporządzenia kopii programu powołać się »jako uprawniony nabywca«, na podstawie art. 5 ust. 1 i art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 […], na wyczerpanie prawa do [rozpowszechniania] kopii programu komputerowego sporządzonej przez pierwszego nabywcę poprzez [pobranie] programu z Internetu na nośnik danych za zgodą uprawnionego, jeżeli pierwszy nabywca usunął swoją kopię programu albo jej nie używa?.

Rozstrzygnięcie (skrótowo)

• transakcja handlowa pociągająca za sobą, zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24, wyczerpanie prawa do rozpowszechniania dotyczącego kopii programu komputerowego wiąże się z przeniesieniem prawa własności tej kopii
• pobranie kopii programu komputerowego i zawarcie związanej z nią umowy licencji na korzystanie są ze sobą nierozerwalnie powiązane. To pobranie kopii programu komputerowego jest bezprzedmiotowe, jeśli posiadacz tej kopii nie może z niej korzystać.
• klient Oracle, który pobrał kopię danego programu komputerowego i zawarł z tą spółką umowę licencji na korzystanie z tej kopii, uzyskuje w zamian za zapłatę ceny bezterminowe prawo do korzystania z tej kopii.
• przekazanie przez podmiot praw autorskich klientowi kopii programu komputerowego, któremu towarzyszy zawarcie między tymi samymi stronami umowy licencji na korzystanie, stanowi „pierwszą sprzedaż kopii programu komputerowego” w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24.
• nie prawdą jest, że udostępnienie kopii programu komputerowego na stronie internetowej podmiotu praw autorskich do niego stanowi „publiczne udostępnianie” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2001/29, co zgodnie z art. 3 ust. 3 tej dyrektywy nie może pociągnąć za sobą wyczerpania praw do jej rozpowszechniania.
• z art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 nie wynika, iż wyczerpanie prawa do rozpowszechniania kopii programów komputerowych, o którym mowa w tym przepisie, ogranicza się do kopii programów komputerowych znajdujących się na nośniku materialnym, takim jak CD-ROM czy DVD. Przeciwnie, należy uznać, że przepis ten, powołując się bez dalszych wyjaśnień na „sprzedaż kopii programu komputerowego”, nie wprowadza żadnego rozróżnienia w zależności od tego, czy dana kopia ma postać materialną czy też niematerialną.
• W tych okolicznościach należy uznać, że przewidziane w art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 wyczerpanie prawa do rozpowszechniania dotyczy zarówno materialnych i niematerialnych kopii programu komputerowego
• sprzedaż programu komputerowego na płycie CD-ROM czy DVD i sprzedaż tego programu poprzez pobranie go z Internetu są do siebie z ekonomicznego punktu widzenia podobne
• zasada wyczerpania prawa do rozpowszechniania dzieł chronionych prawem autorskim została ustanowiona po to, aby – w celu uniknięcia wprowadzania barier na rynku – zmniejszyć ilość ograniczeń w rozpowszechnianiu tych dzieł do tego, co jest konieczne do ochrony praw, które stanowią szczególny przedmiot własności intelektualnej
• nawet w przypadku, w którym umowa serwisowania została zawarta na czas określony, stwierdzić należy, że funkcje tego programu, które zostały naprawione, zmienione lub dodane w ramach wykonania takiej umowy, stanowią integralną część początkowo pobranej kopii i jej nabywca może z nich korzystać w nieograniczony w czasie sposób, również w przypadku, gdy nabywca ten zdecyduje następnie, że nie będzie odnawiał tej umowy serwisowania
• przewidziane w art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 wyczerpanie prawa do rozpowszechniania obejmuje swym zakresem również kopię programu komputerowego, która została sprzedana już po zaktualizowaniu jej przez podmiot praw autorskich i wprowadzeniu przezeń poprawek
• nabywca początkowy, który dokonuje odsprzedaży materialnej lub niematerialnej kopii programu komputerowego, w przypadku której przysługujące podmiotowi praw autorskich prawo do rozpowszechniania zostało wyczerpane zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24, winien bowiem, aby uniknąć naruszenia przysługującego autorowi tego programu wyłącznego prawa do zwielokrotniania, o którym mowa w art. 4 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2009/24, dezaktywować w momencie odsprzedaży swoją własną kopię
• w przypadku odsprzedaży kopii programu komputerowego przez jej pierwszego nabywcę jej nowy nabywca będzie mógł dokonać, zgodnie z art. 5 ust. 1 dyrektywy 2009/24, pobrania na swój komputer kopii sprzedanej mu przez pierwszego nabywcę. Takie pobranie należy uznać za zwielokrotnienie programu komputerowego konieczne do umożliwienia korzystania z tego programu przez tego nowego nabywcę zgodnie z zamierzonym celem.
• nawet jeśli kupiona przez pierwszego nabywcę licencja występowała w pakiecie dla takiej ilości użytkowników, która przekraczała jego potrzeby, nabywca ten nie ma prawa na podstawie przewidzianego w art. 4 ust. 2 dyrektywy 2009/24 wyczerpania prawa do rozpowszechniania do dokonania podziału tej licencji i odsprzedania jedynie prawa do korzystania z programu komputerowego przez określoną przezeń liczbę użytkowników,

Z powyższych względów Trybunał orzekł, co następuje:

1) Wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych należy dokonywać w taki sposób, iż prawo do rozpowszechniania kopii programu komputerowego zostaje wyczerpane, jeśli podmiot praw autorskich, który zezwolił, choćby i nieodpłatnie, na pobranie tej kopii z Internetu na nośnik danych, również przyznał, w zamian za zapłatę ceny mającej umożliwić mu uzyskanie wynagrodzenia odpowiadającego wartości gospodarczej kopii dzieła, którego jest on właścicielem, prawo do nieograniczonego w czasie korzystania z tej kopii.
2) Wykładni art. 4 ust. 2 oraz art. 5 ust. 1 dyrektywy 2009/24 należy dokonywać w ten sposób, iż w przypadku odsprzedaży licencji na korzystanie obejmującej odsprzedaż kopii programu komputerowego pobranej ze strony internetowej podmiotu praw autorskich, licencji, która została początkowo przyznana pierwszemu nabywcy przez ten podmiot praw autorskich na czas nieograniczony i w zamian za zapłatę ceny mającej mu umożliwić uzyskanie wynagrodzenia odpowiadającego wartości gospodarczej kopii jego dzieła, drugi nabywca tej licencji, podobnie jak każdy następny, mogą się powołać na przewidziane w art. 4 ust. 2 tej dyrektywy wyczerpanie prawa do rozpowszechniania, i, co za tym idzie, mogą zostać uznani za uprawnionych nabywców kopii programu komputerowego w rozumieniu art. 5 ust. 1 tej dyrektywy i korzystać z przewidzianego w tym przepisie prawa do zwielokrotniania.