Prawo autorskie a filmowanie architektury dronem w Polsce, Niemczech, Austrii i Włoszech

Filmowanie różnorakiej architektury dronem łączy w sobie zagadnienia prawa autorskiego, prawa lotniczego oraz ochrony prywatności. Architektura może stanowić utwór chroniony prawem autorskim, a każde państwo reguluje inaczej kwestię tzw. wolności panoramy (zwolnienia z obowiązku uzyskania zgody twórcy). Jednocześnie operator drona musi przestrzegać przepisów lotniczych oraz zasad ochrony danych osobowych. Poniżej opisałem tą kwestię w kontekście Polski, Niemiec, Austrii i Włoch – z uwzględnieniem konkretnych przepisów i praktycznych przykładów.

1. Polska

1.1. Ochrona autorska architektury w Polsce

Polska ustawa o prawie autorskim (z dnia 4 lutego 1994 r.) uznaje utwory architektoniczne za przedmiot ochrony. W art. 1–6 zawarto katalog rodzajów utworów – wśród nich wymieniono utwory „architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne” . Oznacza to, że budynek lub projekt architektoniczny może być chroniony prawem autorskim, jeżeli spełnia wymóg oryginalności (indywidualny charakter twórcy). Chronione są więc przede wszystkim obiekty posiadające twórczy wyraz (pomniki, zabytki architektoniczne, wyjątkowe budowle), natomiast zwykłe, „fabryczne” domy jednorodzinne czy budynki o prostej, pozbawionej waloru artystycznego formie mogą nie osiągać progu twórczości.

W praktyce oznacza to, że filmując architekturę, należy założyć ochronę prawnoautorską, jeśli obiekt ma wyróżniający się projekt czy historię. W szczególności może to obejmować budynki zaprojektowane przez znanych architektów oraz zabytki objęte ochroną konserwatorską – prawa autorskie do takich utworów mogą przysługiwać twórcy lub jego spadkobiercom (zwykle do 70 lat po śmierci twórcy).

1.2. Wolność panoramy w Polsce

Polskie prawo autorskie przewiduje wyjątek tzw. wolności panoramy (art. 33 ustawy). Przepis stanowi wprost, że

„wolno rozpowszechniać (…) utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku” .

Oznacza to, że bez zgody twórcy można publikować (np. w internecie, na zdjęciach lub filmach) obiekty umieszczone na stałe w miejscach publicznych – w tym budynki, pomniki czy rzeźby dostępne z ulicy lub placu. Przykładowo, nagranie dronowe pokazujące fasadę budynku przy ruchliwej ulicy nie będzie naruszeniem prawa autorskiego (pod warunkiem, że budynek naprawdę stoi na publicznym trakcie komunikacyjnym).

Ważne zastrzeżenie to fragment „nie do tego samego użytku”. W praktyce oznacza to, że korzystanie z wyjątku panoramy nie zezwala na wierne odtwarzanie czy reprodukcję chronionego obiektu. Jak podkreślają komentatorzy, nie można np. skorzystać z fotografii obiektu, by na jej podstawie zbudować dokładną kopię tego budynku czy rzeźby . Innymi słowy, prawo panoramy zezwala na publikację zdjęcia czy filmu, ale nie na bezpośrednie wykorzystanie utworu jako wzoru do nowej konstrukcji.

Ponadto wyjątek panoramy dotyczy tylko obiektów trwale umieszczonych w przestrzeni publicznej. Jeżeli budynek stoi za ogrodzeniem lub na terenie prywatnym niedostępnym dla ogółu (nawet jeśli jest widoczny częściowo z ulicy), niekoniecznie będzie objęty ochroną panoramy. Wolność panoramy nie obowiązuje też w przypadku niektórych obiektów tymczasowych czy reklam. Przykłady: muzealne instalacje wystawione tylko czasowo w parku nie korzystają z panoramy.

W praktyce polski wyjątek panoramy jest dość szeroki – obejmuje również komercyjne wykorzystanie. Można więc publikować fotografie lub filmy architektury „zza rogu” także w celach zarobkowych (np. w reklamie czy filmie dokumentalnym) bez dodatkowej opłaty licencyjnej. Warunkiem jest oczywiście, że obiekt spełnia kryteria panoramy – jest na stałe w miejscu publicznym. Jak podsumowują eksperci, „dozwolony użytek panoramy” pozwala swobodnie udostępniać zdjęcia budynków czy pomników miejskich, natomiast wymaga zgody twórcy jedynie np. w celu budowy kopii projektu .

1.3. Przestrzeń publiczna, zabytki i obiekty prywatne

W kontekście filmowania architektury istotne są rozróżnienia między obiektami publicznymi, zabytkowymi i prywatnymi. Budynki użyteczności publicznej (urzędy, szkoły), pomniki czy inne obiekty architektury miejskiej zazwyczaj mieszczą się w przestrzeni publicznej i korzystają z wyjątku panoramy. Zabytki architektoniczne – choć objęte dodatkowymi regulacjami konserwatorskimi – nadal mogą być fotografowane z zewnątrz według zasad panoramy (o ile stoją na terenie dostępnym publicznie).

Natomiast obiekty prywatne, np. domy jednorodzinne czy budynki korporacyjne na płatnych terenach, co do zasady nie należą do przestrzeni publicznej. Jeżeli dron filmuje taki budynek zza ogrodzenia lub wizyjny kadr obejmuje prywatną posesję, to prawo panoramy nie ma zastosowania. W takim przypadku nagranie naruszałoby autorskie prawa majątkowe twórcy (architekta), jeśli obiekt spełnia warunek oryginalności.

Warto również pamiętać o przepisach konserwatorskich: niektóre zabytkowe obiekty (muzea, kościoły, pałace) mogą wymagać dodatkowej zgody na filmowanie wnętrz lub nawet elewacji (zwłaszcza jeśli korzysta się z drona na terenie obiektu). Zatem przed lotem warto sprawdzić lokalne regulacje: czy obiekt ma status strefy ochronnej lub czy obowiązują tam ograniczenia lotów (np. w obrębie obiektów sakralnych czy wojskowych).

1.4. Filmowanie dronem – przepisy lotnicze i ochrona prywatności

Operacje dronem w Polsce podlegają zarówno unijnym rozporządzeniom, jak i krajowemu prawu lotniczemu. Do najważniejszych obowiązków operatora należą: rejestracja i uzyskanie odpowiednich kwalifikacji. Zgodnie z przepisami UE (reg. 2019/947, 2019/945) oraz krajowymi, operator drona (BSP – bezzałogowego statku powietrznego) musi się zarejestrować w systemie i przejść szkolenie online (jeśli dron waży ≥ 250 g lub ma kamerę) . Operator drona kategoryzowanego w tzw. kategorii „otwartej” będzie musiał od listopada 2025 r. posiadać ubezpieczenie OC. Kwestia ubezpieczenia OC pojawia się w każdym Państwie należącym do UE. Przed każdym lotem zobowiązany jest dodatkowo do zgłoszenia planu lotu do Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (PAŻP) oraz sprawdzenia dostępności przestrzeni powietrznej za pomocą aplikacji DroneMap .

Ponadto przepisy zabraniają m.in. lotów nocą bez specjalnego sygnału (w otwartej kategorii noc wymaga zielonego światła na dronie) czy lotów nad zgromadzeniami ludzi. Maksymalna wysokość lotu w większości przypadków to 120 metrów nad ziemią. Operator zawsze ma zachować bezpośredni kontakt wzrokowy z dronem, a przy lotach w pobliżu ludzi musi utrzymać odpowiedni dystans (w zależności od kategorii A1–A3 drona) .

Dodatkowo trzeba pamiętać o ochronie danych osobowych i prywatności. Uwagę szczególnie przy filmowaniu przykuwają osoby postronne – ich wizerunek jest chroniony przepisami o ochronie danych oraz dóbr osobistych. Już publikacja nagrania z przypadkowo uchwyconymi ludźmi wymaga ostrożności: jeśli osoby są rozpoznawalne, nie wolno ich bez zgody umieszczać w filmie . RODO nakłada obowiązek poszanowania praw każdej osoby, której dane (takie jak wizerunek, głos) zostały zarejestrowane dronem. Oznacza to np. konieczność rozmycia twarzy lub rezygnacji z prezentowania osób trzecich w filmie, jeżeli nie wyraziły uprzednio zgody. Naruszenie prywatności może skutkować roszczeniami o naruszenie dóbr osobistych – osoba nagrana bez zgody może żądać odszkodowania czy usunięcia materiału .

1.5. Przykłady praktyczne – dozwolone i zakazane ujęcia

• Dozwolone: Film dronem pokazujący zewnętrzny widok wieżowca lub pomnika z ulicy (budynek stoi publicznie) – publikacja takiego materiału będzie chroniona przez wolność panoramy . Można go udostępnić komercyjnie (np. w filmie promocyjnym miasta) bez zgody architekta.
• Zakazane: Nagranie szczegółów fasady lub wnętrza budynku filmowane dronem od wewnątrz (np. kościoła czy zamkniętej nieruchomości) – ponieważ nie dotyczy utworu dostępnego publicznie, wymaga zgody właściciela praw. Również ujęcia zlotu drona ponad budynkiem (perspektywa, której nie da się uzyskać z ulicy) mogą budzić wątpliwości analogiczne do wyroków sądowych (zgodnie z duchem art. 33 nie chronią panoramy nowe, nietypowe kąty) .
• Zgoda: Jeśli planujemy publikację nagrania budynku chronionego prawem (np. młodych obiektów architektonicznych), bezpiecznym rozwiązaniem jest uzyskanie licencji. Trzeba skontaktować się z twórcą budynku (architektem) lub jego następcami prawnymi i negocjować umowę na rozpowszechnienie wizerunku.
• Ochrona sfer prywatnych: Przy filmowaniu terenu przylegającego do prywatnych posesji (np. ogródki przydomowe) należy unikać wchodzenia w przestrzeń prywatną. Jeżeli dron uchwycił niewielkie fragmenty prywatnej posesji w tle, trzeba ocenić, czy jest to niezbędne (wyróżnione ujęcie może naruszać prywatność mieszkańców).

1.6. Odpowiedzialność za naruszenia

Za nieuprawnione wykorzystanie czy rozpowszechnianie chronionych utworów architektury grożą sankcje cywilne i karne. Na gruncie prawa cywilnego autor (lub spadkobiercy) mogą domagać się m.in. zakazu dalszego rozpowszechniania, zadośćuczynienia czy zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia. Również naruszenie praw autorskich jest przestępstwem – w polskim prawie autorskim przewidziano sankcje karne za rozpowszechnianie cudzych utworów bez zgody. Przykładowo art. 116 ustawy o prawie autorskim stanowi, że kto bez zezwolenia rozpowszechnia cudzy utwór (wraz z filmem czy zdjęciem) podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat; w razie działania dla zysku – do 3 lat . Za poważne naruszenia mogą grozić także inne konsekwencje (przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa czy odszkodowania na rzecz poszkodowanego).

2. Niemcy

2.1. Ochrona autorska architektury w Niemczech

Niemieckie prawo autorskie (Urheberrechtsgesetz, UrhG) również chroni dzieła architektury jako „obrazy budownictwa” („Werke der Baukunst”). Chroniona jest każda budowla, która osiąga wymaganą Schöpfungshöhe – czyli posiada indywidualną, artystyczną formę . W praktyce oznacza to, że wyjątkowe obiekty (zabytkowe zamki, nowatorskie budowle, ikoniczne wieże) podlegają ochronie, natomiast zupełnie standardowe konstrukcje (np. zwykłe hale przemysłowe bez cech artystycznych) – nie.

2.2. Panoramafreiheit (wolność panoramy) w Niemczech

Niemiecka wolność panoramy jest uregulowana w § 59 UrhG. Przepis zezwala na fotografowanie i publikowanie trwale ustawionych w przestrzeni publicznej utworów (takich jak budynki czy rzeźby) bez zgody twórcy. Jak wyjaśniają eksperci:

„Panoramafreiheit erlaubt es, Werke, die sich bleibend im öffentlichen Raum befinden, ohne Einwilligung des Urhebers zu fotografieren, zu filmen und die Aufnahmen zu veröffentlichen. Dies ist im deutschen Urheberrechtsgesetz in §59 Abs. 1 geregelt. Es gilt für: Kunstwerke, Bauwerke oder andere Anlagen, die sich bleibend an öffentlichen Wegen, Straßen oder Plätzen befinden” .

„Wolność panoramy zezwala na fotografowanie, filmowanie i publikowanie dzieł trwale zlokalizowanych w przestrzeni publicznej bez zgody autora. Jest to uregulowane w § 59 ust. 1 niemieckiej ustawy o prawie autorskim. Dotyczy to dzieł sztuki, budynków i innych obiektów trwale zlokalizowanych na publicznych drogach, ulicach lub placach”.

Oznacza to, że każdy budynek czy pomnik widoczny z ogólnodostępnego chodnika bądź placu może być fotografowany lub filmowany i publikowany. Warunek to trwałe umiejscowienie i dostępność z dróg, ulic lub placów publicznych. Zwolnienie to dotyczy też zastosowań komercyjnych – filmy czy zdjęcia architektury w przestrzeni publicznej mogą być rozpowszechniane nawet za pieniądze, bez dodatkowych licencji.

2.3. Ograniczenia dronowe (perspektywa zdjęcia)

Ważnym ograniczeniem niemieckiego prawa panoramy jest wymóg, aby zdjęcie czy film zostały wykonane z normalnej perspektywy dostępnej z ziemi. Nowsze orzecznictwo Bundesgerichtshof (federalnego sądu) potwierdza, że filmowanie dronem może wykraczać poza wolność panoramy. Drony często umożliwiają ujęcia z nietypowej perspektywy (np. z dużej wysokości lub zza przeszkody), które „z ziemi” są niedostępne. BGH orzekł, że panoramafreiheit nie obejmuje ujęć wykonanych przy użyciu urządzeń technicznych dających nową perspektywę, niedostępną dla osoby stojącej na ziemi .

W praktyce oznacza to, że fotograf czy operator drona musi zadbać, aby ujęty obiekt był widoczny z publicznego miejsca normalnie. Przykładowo: ujęcia z lotu ptaka, w których dron „zagląda” nad rogiem budynku lub wyższe od najwyższego piętra, nie mieszczą się w panoramafreiheit. Taka interpretacja pozostaje jednak tylko potwierdzeniem dotychczasowej praktyki (czyli że zwykły widok z ziemi jest dozwolony, ale sztuczne „przejscie” do nowych kątów – nie) . Dla operatorów oznacza to, że zdjęcia i filmy należy wykonywać z takiej pozycji, jaka jest możliwa z publicznej drogi, bez wykorzystania drona do uzyskania przejrzystej nowej perspektywy.

2.4. Obiekty prywatne i prywatność

Podobnie jak w Polsce, niemieckie przepisy o wolności panoramy dotyczą tylko obiektów w miejscach publicznych. Jeżeli architektura znajduje się na terenie prywatnym (np. zamkniętym osiedlu), a dron filmuje zza muru, nie występuje tu zwolnienie panoramy – konieczna byłaby zgoda właściciela praw autorskich. Dodatkowo, Niemcy rygorystycznie przestrzegają ochrony wizerunku i prywatności. Publikacja filmu z osobami w kadrze wymaga najczęściej ich zgody (chyba że to tło będące jedynie „drobiazgowym elementem” bez znaczenia dla ujęcia). W kontekście dronów oznacza to rezerwę przy filmowaniu ludzi lub posesji prywatnych – publikując materiał, warto zadbać o to, by przypadkowo uchwyceni przechodnie nie byli rozpoznawalni .

2.5. Przepisy lotnicze w Niemczech

Niemcy wprowadziły unijne rozporządzenia UE dotyczące dronów. W praktyce operator drona musi spełnić warunki kategorii „otwartej” (najpopularniejsza). Do kluczowych wymagań należą: posiadanie ubezpieczenia OC, minimalny wiek 16 lat, loty do maksymalnie 120 metrów nad ziemią, zachowanie ciągłej widoczności drona (VLOS) oraz zakaz lotów nad ludźmi czy w pobliżu lotnisk.

Ponadto drony o masie startowej powyżej 250 g lub wyposażone w kamerę muszą być zarejestrowane w niemieckim Federalnym Urzędzie Lotnictwa (Luftfahrtbundesamt) i posiadać tzw. eID (elektroniczny identyfikator) . Rejestracja operatora umożliwia identyfikację właściciela drona. W praktyce każdy lot w obszarze miejskim musi być starannie zaplanowany: sprawdza się no-fly-zones (strefy zakazane wyznaczane przez władze lotnicze) oraz uzyskuje ewentualne zgody od zarządców przestrzeni (np. nad obszarami militarnymi czy zabytkowymi).

2.6. Przykłady praktyczne w Niemczech

• Dozwolone: Fotografia lub film z poziomu ulicy przedstawiające budynek ratusza w centrum miasta. Budynek stoi na placu miejskim, więc publikacja materiału będzie legalna dzięki panoramafreiheit .
• Zakazane: Nagranie z drona przedstawiające misternie zdobioną altankę ogrodową w prywatnym ogrodzie – obiekt nie jest dostępny publicznie, więc potrzebna byłaby zgoda autora utworu (lub właściciela).
• Granice ujęć dronem: Ujęcie lotnicze zabytku (np. zamku) pokazujące całe założenie z góry mogłoby wykraczać poza panoramę – w razie wątpliwości lepiej trzymać się ujęć widzianych z ziemi.
• Zgoda autora: Jeśli architektura spełnia warunki ochrony (zwykle tak), a planuje się jej filmowanie „od środka” lub ujęcie niepublicznie dostępne, należy skontaktować się z twórcą/zarządcą obiektu.

2.7. Odpowiedzialność

Naruszenie prawa autorskiego w Niemczech pociąga za sobą odpowiedzialność cywilną (roszczenia o zaprzestanie naruszeń, odszkodowanie) oraz karną (grzywny lub ograniczenie/pozbawienie wolności do 3 lat za rozpowszechnianie bez zezwolenia). Zatem nieuprawnione rozpowszechnienie chronionej architektury (np. publikacja filmu bez licencji) może skutkować zarówno procesem cywilnym, jak i postępowaniem karnym przeciwko operatorowi.

3. Austria

3.1. Ochrona autorska architektury w Austrii

Austriacka ustawa o prawie autorskim (Urheberrechtsgesetz z 1936 r., wraz z późniejszymi nowelizacjami) również uznaje dzieła architektury jako utwory chronione. Przepisy nie definiują oddzielnie „utworów architektonicznych” tak szczegółowo jak w Polsce, ale wskazują, że utwór musi mieć twórczy charakter. W praktyce każdy oryginalny projekt architektoniczny (wyrazisty styl, kompozycja) jest objęty ochroną prawnoautorską.

3.2. Wolność panoramy w Austrii

W Austrii regulacje panoramy są bardzo korzystne dla fotografujących i filmujących architekturę. Zgodnie z art. 54 ust. 5 austriackiego prawa autorskiego, dozwolone jest „reprodukcja, rozpowszechnianie i publikacja utworów architektonicznych odpowiadających istniejącym budynkom” (utworów przeznaczonych trwale na użytek publiczny) . Praktycznie oznacza to, że każdy element budynku widoczny publicznie można fotografować i udostępniać. Dozwolone są także zdjęcia części budynku: fasady, ścian, kolumn, okien (również witraży kościelnych), drzwi czy schodów – a nawet całe ujęcie wnętrza, jeśli budynek jest publicznie dostępny .

Wolność panoramy w Austrii jest więc bardzo szeroka – obejmuje nie tylko fotografie z ulicy, ale także widok całych budynków (włącznie z wnętrzami) wykonane z terenów publicznych. Jedyny wyjątek to elementy wyposażenia (meble, dzieła sztuki wewnątrz) – te nie są chronione panoramą. Kluczowe warunki to trwały charakter obiektu i lokalizacja w miejscu publicznym.

3.3. Przepisy lotnicze w Austrii

Austria stosuje unijne przepisy dronowe oraz krajowe regulacje (np. przepisy Austriackiego Urzędu Lotnictwa – Austro Control). Zasadniczo obowiązują te same ograniczenia co w całej UE: loty do 120 m, zachowanie VLOS, zakaz nad ludźmi, rejestracja dronów >250 g, szkolenia dla operatorów. Dodatkowo Austria może mieć własne przepisy lokalne (np. zakazy lotów nad alpejskimi rezerwatami, lotniska czy obiektami rządowymi). Operator musi zatem sprawdzić austriackie strefy zakazane i uzyskać ewentualne zezwolenia np. od Austro Control.

3.4. Przykłady praktyczne w Austrii

• Dozwolone: Film dronem panoramy Wiednia przedstawiający fasady historycznych kamienic i budynków rządowych – wszystkie te obiekty stoją przy publicznych ulicach i podlegają wolności panoramy .
• Dozwolone (wnętrza): Zdjęcia architektoniczne wnętrza hali dworca czy muzeum, o ile obiekt jest publicznie udostępniony – austriacka wolność panoramy pozwala też na udostępnienie ujęcia wnętrza budynku .
• Zakazane: Filmowanie eksponatów muzealnych ustawionych w budynku (autorskie obrazy czy rzeźby) – one same są chronione i nie wchodzą w zakres panoramy austriackiej. W takich przypadkach potrzebna jest osobna zgoda twórcy tych dzieł.
• Zgoda: W nagrywaniu dronem architektury historycznej często nie jest wymagana dodatkowa zgoda (abstrahując od kwestii autorskich). Jeżeli jednak planowany materiał uwzględnia np. wystawione statuy czy elementy dekoracyjne stworzone przez współczesnych artystów, najlepiej skonsultować się z organizatorami (muzeum, konserwator).

3.5. Odpowiedzialność

Naruszenie praw autorskich w Austrii wiąże się z odpowiedzialnością. Podobnie jak w innych krajach UE, austriacki kodeks przewiduje sankcje karne (grzywna lub pozbawienie wolności) za rozpowszechnianie cudzych utworów bez zezwolenia. Również roszczenia cywilne (szkoda, zadośćuczynienie) mogą być dochodzone przez właścicieli praw do architektury. W praktyce jednak łagodna regulacja panoramy sprawia, że w większości przypadków filmowanie budynków w przestrzeni publicznej nie rodzi roszczeń autorskich.

4. Włochy

4.1. Ochrona autorska architektury we Włoszech

Włochy regulują prawo autorskie ustawą z 1941 r. (Legge 633/1941). Utwory architektury są wyraźnie wymienione w art. 2 pkt 5 tej ustawy jako chronione („disegni e le opere dell’architettura”) . Oznacza to, że każdy budynek będący utworem twórcy (z twórczą koncepcją) podlega ochronie autorskiej. Ochrona trwa w zależności od typu utworu zazwyczaj 70 lat po śmierci architekta. Dopóki prawa autorskie nie wygasły, bez zgody uprawnionego nie wolno korzystać z utworu na większą skalę.

4.2. Brak wolności panoramy

W przeciwieństwie do Polski, Niemiec czy Austrii, we Włoszech nie ma ustawowo przewidzianej wolności panoramy dla nowoczesnych dzieł architektury. Oznacza to, że publikowanie zdjęć czy filmów przedstawiających budynki (zwłaszcza współczesne lub architektonicznie wyróżniające się) zazwyczaj wymaga uprzedniej zgody właściciela praw autorskich. Jak podkreśla analiza: „we Włoszech nie obowiązuje wolność panoramy i jeśli majątkowe prawa autorskie do danego obiektu nie wygasły – trzeba uzyskać zgodę na wykorzystanie wizerunku” . Obejmuje to zarówno publikacje niekomercyjne, jak i komercyjne.

Praktycznie więc we Włoszech fotograf czy filmujący architekturę musi być ostrożny: jeżeli architekt zmarł mniej niż 70 lat temu, albo jeśli po jego śmierci uprawnieni (spadkobiercy) wciąż mają prawa majątkowe, to każdy materiał zawierający utwór architektury wymaga licencji. Wyjątkiem są budynki klasyfikowane w domenie publicznej (np. antyczne ruiny, których autor nie jest znany lub upłynęło odpowiednio dużo czasu) – takie można filmować dowolnie.

4.3. Drony i prawo lotnicze we Włoszech

Włoskie przepisy lotnicze w dużej mierze implementują unijne rozporządzenia dla dronów, z dodatkowymi wymogami określonymi przez ENAC (włoski urząd lotnictwa). Operatorzy muszą się zarejestrować (ponad 250 g, kategoria C0–C4), posiadać odpowiednie świadectwo kwalifikacji (np. UEC – Unmanned aircraft operator certificate) oraz przestrzegać limitów: loty do 120 m, zachowanie VLOS, zakaz nad ludźmi czy strefami lotniskowymi. Dodatkowo we Włoszech często wymagane są lokalne pozwolenia na filmowanie dronem na obszarach zabytkowych (np. we wnętrzach zabytków narodowych lot w ogóle jest zabroniony lub wymaga specjalnej licencji).

4.4. Przykłady praktyczne we Włoszech

• Zakazane (bez licencji): Publikacja zdjęcia współczesnej rzeźby przed mediolańskim biurowcem. Rzeźba stoi w przestrzeni publicznej, ale brak ogólnej panoramy oznacza obowiązek zgody twórcy.
• Zakazane: Filmowanie współczesnej fasady budynku mieszkalnego w centrum Rzymu (projekt mógłby być chroniony; brak wolności panoramy bez licencji).
• Dozwolone: Ujęcie ruin rzymskiego koloseum czy starożytnego łuku – ich twórcy zmarli dawno, dzieła są w domenie publicznej. Można je fotografować i filmować bez ograniczeń autorskich.
• Zgoda: Najlepiej uzyskać licencję od architekta (lub jego spadkobierców) przed wykorzystaniem materiałów z modernistyczną architekturą. Często umożliwi to swobodne użycie zdjęć, unikając ryzyka naruszenia.

4.5. Odpowiedzialność

We Włoszech naruszenie praw autorskich do utworu architektury (bez wymaganego zezwolenia) jest przestępstwem karnym – grozi grzywna lub więzienie (nawet do kilku lat, zwłaszcza przy użyciu utworu w celach komercyjnych) oraz obowiązek zapłaty odszkodowania. Przykładowo art. 171 włoskiej ustawy o prawie autorskim przewiduje karę pozbawienia wolności do 3 lat za rozpowszechnianie cudzych utworów (w tym architektury) bez zgody właścicieli praw. Zatem we Włoszech konsekwencje mogą być dotkliwe: oprócz odpowiedzialności cywilnej (odszkodowanie dla autora), naruszenie może skutkować postępowaniem karnym.

5. Zalecenia i praktyczna checklista dla operatorów dronów

1. Sprawdź status praw autorskich budynku: Ustal, czy budynek lub obiekt architektoniczny jest utworem chronionym (zwykle utwory architektury są chronione, o ile architekt zmarł mniej niż 70 lat temu). Jeśli obiekt jest nowoczesny, przyjmij, że podlega ochronie.
2. Zweryfikuj prawo panoramy w danym kraju:
   • Polska: Wolność panoramy pozwala na publikację zdjęć budynków z dróg i placów publicznych .
   • Niemcy: Panoramafreiheit także zezwala na zdjęcia z ziemi; Uwaga: ujęcia z wysokości drona są ograniczone .
   • Austria: Bardzo szeroka wolność panoramy – można fotografować budynki (również częściowo wnętrza) jeśli są publicznie dostępne .
   • Włochy: Brak zwolnienia – publikacja wymaga zgody, chyba że obiekt jest w domenie publicznej .
3. Nie filmuj obiektów z zakazanych miejsc: Unikaj lotów nad nieruchomościami prywatnymi lub chronionymi (zabytki pod specjalnym nadzorem), chyba że masz zgodę. Na przykład we Włoszech często zabronione są loty dronem w pobliżu zabytków (np. nad historycznymi placami i wąwozami) bez zezwolenia władz.
4. Uzyskaj niezbędne zgody: Gdy obiekt nie korzysta z panoramy, poproś o zgodę twórcę lub właściciela praw autorskich (architekta, dewelopera). Umowa licencyjna da pewność, że legalnie możesz wykorzystać zdjęcia/filmy. Pozwól na publikację także ostrożnie: nie publikuj bez zgody szczegółowych zdjęć architektury przeznaczonych na wzór kolejnych projektów.
5. Kwestie prywatności: Jeżeli materiał zawiera osoby (przechodnie) lub prywatne posesje, zabezpiecz się: zamazuj twarze, numery rejestracyjne, nie ujawniaj nagranych rozmów. Publikacja osób bez ich zgody może narazić Cię na roszczenia na podstawie ochrony dóbr osobistych . Pamiętaj, że w Europie prawo do prywatności jest silnie chronione – nawet jeśli panoramy autorskie pozwalają na publikację budynku, sfotografowane „przez przypadek” osoby nie mogą być w filmie wyeksponowane.
6. Zgłoszenie lotu i szkolenia: Przestrzegaj przepisów dronowych: zarejestruj się, ukończ wymagane szkolenie on-line i egzaminy (np. w Polsce szkolenie online). Zanim wzbijesz się w powietrze, zgłoś plan lotu do odpowiednich służb (w Polsce – poprzez system drony.gov.pl ; w Niemczech – przestrzegaj zasad Luftfahrtbundesamt i lokalnych stref no-fly). Miej też aktualne ubezpieczenie OC (w UE od IV kwartału 2025 r. obowiązkowe dla dronów 250–20 kg ).
7. Ograniczenia lotu: Trzymaj się wysokości maksymalnej (zwykle 120 m) oraz nie lataj nad zgromadzeniami ludzi. W Niemczech i Austrii nie wolno latać nad tłumami (zgodnie z zasadami kategorii otwartej) . Utrzymuj kontakt wzrokowy z dronem (nie używaj np. FPV bez obserwatora).
8. Oceniaj kontekst narodowy: Każdy kraj może mieć dodatkowe regulacje (np. w Niemczech przy filmowaniu architektury stosuje się często szersze standardy urbanistyczne; we Włoszech wymagana licencja ENAC na loty komercyjne). Przed publikacją sprawdź, czy nie ma szczególnych zakazów (np. włoskie ograniczenia w Centrach Historycznych czy niemieckie przepisy o ochronie zabytków).
9. Dokumentuj zgodę: Jeśli uzyskujesz pozwolenie (np. na filmowanie prywatnej posesji czy zabytkowego wnętrza), miej je na piśmie. Podpisana umowa lub pisemna zgoda może zabezpieczyć Cię w razie roszczeń.
10. Sprawdź prawa do planu budynku: Jeśli planujesz użyć architektonicznego projektu samego w sobie (np. do remiksu czy pokazu CAD), pamiętaj, że oryginalny projekt to osobny utwór (prawo dozwolonego użytku nie obejmuje reprodukcji planów). Filmowanie zaś z zewnątrz korzysta z panoramy, ale nie pozwala kopiować projektu.

Stosując się do powyższych zasad, twórcy i operatorzy dronów mogą bezpiecznie realizować nagrania architektury, minimalizując ryzyko prawne. Należy jednak zawsze mieć na uwadze lokalne uwarunkowania prawne – przepisy autorskie i lotnicze mogą się różnić w poszczególnych krajach. W razie wątpliwości warto skonsultować się ze mną lub uzyskać opinię właściwego organu (np. urzędu lotnictwa czy organizacji zarządzających zabytkami).